Kennisdag Leren van het veld - 16 oktober 2025

Tijdens de middag hebben we geluisterd naar twee keynotes, een presentatie van de eerste bevindingen van Leren van het Veld en twee panelgesprekken. We sloten de dag af met een borrel waarin ontwerpers en onderzoekers elkaar konden ontmoeten.

Het programma begon met een keynote van Anneloes Nillesen, hoogleraar Urban Design aan de TU Delft. Ze sprak over de verhouding tussen ontwerpend onderzoek op de lange termijn en kennis(leemtes) over lange-termijn trends op gebied van water, klimaat en economie. Er zijn grote ingrepen nodig, maar hoe gaan we daar mee om als we niet beschikken over alle kennis? Ook hield ze een pleidooi voor onderzoek naar de juiste maatvoering: op welk schaalniveau hebben maatregelen, bijvoorbeeld vergroening in stedelijke gebieden, het meest gewenste effect?  

Vervolgens presenteerde Sophie Leemans, onderzoeker aan de KU Leuven, een typologie van vijf soorten waarover ontwerpend onderzoek verdeeld kan worden. Ze nam ons mee in vijf rollen die een ontwerper aan kan nemen: interpreterend, synthetiserend, verbeeldend, beleidssturend en reflectief. Ook prikkelde ze het publiek om na te denken over welke rollen ontwerpend onderzoek kan vervullen in het speelveld van beleid, onderzoek en ontwerp.  

Jutta Hinterleitner en Dorien de Voogt namen hierna het publiek mee in de eerste resultaten uit de analyses uit de 130 ingezonden projecten en 50 diepte-interviews met ontwerpers en opdrachtgevers. Ze bespraken de eerste bevindingen wat betreft: de urgentie voor het starten van een ontwerpend onderzoek, hoe eigenaarschap van ontwerpend onderzoek wordt ervaren, de tipping points in ontwerpend onderzoeken, de vormen van financiering en de manieren waarop ontwerpend onderzoek kan doorwerken. Een paar aspecten sprongen eruit tijdens de analyse van onze eerste bevindingen:

• Ontwerpend onderzoeken op landelijke/regionale schaalniveau krijgen aanzienlijk grotere financiering van de opdrachtgever ten opzichte van ontwerpend onderzoeken op buurt/gebouw niveau

• Eigenaarschap wordt wisselend ervaren per ontwerpend onderzoek. Ofwel voelt het ontwerpbureau eigenaarschap, ofwel de opdrachtgever. Maar het komt ook voor dat het gevoel van eigenaarschap in het midden belandt, wat gevolgen kan hebben voor de doorwerking

• Er is te zien in hoe de manier van vraagstelling de opzet van een ontwerpend onderzoek beïnvloedt; soms is de vraag (door de opdrachtgever) scherp geformuleerd waardoor de ontwerper eigenlijk gevraagd wordt enkel een antwoord/plan te tekenen. Als de vraag opener geformuleerd is, is de opzet van het ontwerpend onderzoek vrijer en kan de ontwerper zelf bepalen welke maatschappelijke en ruimtelijke problemen worden meegenomen in het onderzoek, en op welke manier dit dan vorm krijgt.

Na de pauze ging het eerste panelgesprek van start, met als thema ‘Van Systeem tot Plek’. Anne Seghers (Ruimtevolk), Inge Bobbink (TU Delft) en Mo Smit (Stichting Bouwtuin) gingen onder leiding van Paul Gerretsen met elkaar in gesprek over ruimtelijke schalen binnen ontwerpend onderzoek. Door alle schaalniveaus heen bleek verbondenheid met de plek essentieel. Maar, je kunt als ontwerper ook verstrengeld raken in de lokale belangen doordat je té diep verzonken geraakt bent in de plek. Het is belangrijk de ontwerpvraag in het achterhoofd te houden. Ook werd benadrukt hoe belangrijk het is om samenwerkingen te versterken tussen ontwerpbureaus, adviesbureaus en de wetenschap. Zo worden kennis en praktijk beter met elkaar verbonden.

In het tweede panel met als thema ‘Vergezichten’ spraken Kersten Nabielek (PBL), Bertram de Rooij (WUR) en Han Dijk (PosadMaxwan) met Paul Gerretsen over ontwerpend onderzoek op de lange termijn. Toekomstvisies fungeren vaak als gespreksstarters. Hierbij is het belangrijk dat mensen zich in deze visies herkennen, en speelt verbeelding een grote rol. Ook is het van belang om het onderliggende wereldbeeld achter een ruimtelijk perspectief expliciet te maken. Vergezichten hebben tijd nodig om door te werken. Daarom is, voortbouwend op het eerste panel, persoonlijke betrokkenheid belangrijk. Niet alleen van ontwerpers, maar ook van de samenleving; het bereiken van de samenleving in de breedte zou een speerpunt moeten worden in ontwerpend onderzoek. Ook is het belangrijk dat we elkaar durven aanspreken op waar de verantwoordelijkheden liggen; anders worden er nooit keuzes gemaakt!

‍

Dit evenement was powered by CLICKNL.